Waxaa muhiim ah in Dowladda Goboleedyada ay ka fiirsadaan doodaha dhaawacaya dib u soo nooleynta wadashaqeynta dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada.  Ma muuqato sabab waqti loogu lumiyo doodda ku saabsan qaybsiga deeqaha caalamka oo ujeedooyinkooda horey loo qorsheeyay.

Saansaanta doorashada Xildhibannada Barlamaanka Federaalka 11 waxay u badan tahay inay horseed u noqon doonto burburka dowladnimada Soomaaliya sababtoo ah waxaa socda hirgelinta qorshaha doorasho boobka ee Farmaajo iyo taagerayaashiisha wadeen 4 sano iyo dheeraad.

Musharrax Madaxweyne Cabdiraxman Cabdishakur Warsame, guddoomiyaha Xisbiga Wadajir wuxuu hadal muddo 3 saacadood qaatay ka jeediyay galabta oo jimce ah, taarikhdu tahay 12.03.2021 barta Clubhouse ay daadihinayeen dhallinyaro soomaaliyeed. Mowduuca musharraxa la siiyay wuxuu ahaa “ ka warbixinta marxaladda kala guurka ah ee Soomaaliya mareyso, tani waa falanqeynta hadaljeedinta musharraxa ee Dr. Maxamud M. Culusow. 

Heshiiska Magaalada Muqdisho ku dhexmaray RW Maxamed Xussein Roble, Madaxweynayaasha DG Galmudug iyo Hirshabelle, Guddoomiyaha Gobolka Benadir iyo Midowga Musharrixinta Xilka Madaxweynaha JFS, taarikhdu marka ay aheyd 25 Febraayo 2021, waa mid Midowga Musharrixiinta aysan ka fiirsan, dhaawacay sumcaddooda. Heshiiska wa mid ka soo horjeeda isku aadanaanka Midowga Musharrixiina iyo DFS oo DG iyo Gobolka Benadir ku soo bireen.

Gabogabada wanaagsan ee Khudbadda Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmajo ka jeediyay Golaha Shacbiga ee BF, kaddib fashilka shirkii Dhusamareb, oo looga wada hadlayay xallinta khilaafaadka ka taagan doorashada waxay aheyd in Madaxweyne Farmajo oo xilkiisa ku eg yahay 7 febrayo 2021 ku dhawaaqo is-casiladiisa, lana kala diro BF oo muddo xiledkiisa dhammaaday 27 Nofember 2020 si shacabka Soomaaliyeed uga tashado aayihiisa. Nasiib darro, Madaxweyne Farmajo wuxuu tibaaxay, ishaaray inuu si sharcidarro ah ku haysanayo xilka Madaxweynaha JFS muddo aan dhammad laheyn.

Sida ku cad qodobka 60 ee Dastuurka kmg, muddo xileedka BF waa 4 sano oo laga bilaabayo maalinta lagu dhawaaqo natiijada doorashada rasmiga ah oo ah maalinta dhammaan Xildhibannada guuleystay la dhaariyay, hadaba BF 10 ( 2016-2020 ) waxay dhammaatay maalintii Axadda 27.12.2020.

Culumada siyaasadda ee Muqdisho oo taagersan Madaxweyne Farmajo, kana soo horjeeday madaxweynyaashii ka horreyay, waxay iska indhatireen xaqiiqada iyo runta ka jirta dalka Soomaaliya, waxayna ka gaabiyeen ama ismoogeysiiyeen difaacaa dastuurka, waxayna aqoonta diinta u adeegsadeen hab khilaafsan xaqa, runta, iyo wanaagga bulshada Soomaaliyeed ku jirto.

Ma garanayo inay tahay munaafaqnimo iyo marin habaabin ama garasho xumo, maalmahaan waxaan wararka iyo baraha bulshada ku arka danjirayaal iyo Madaxda iyo taagerayaasha DF oo ka hadlaya qodobbo aan la isku hayn isla markaana aan laga jawaabeyn qodobka la isku hayo.

Waxaan baraha bulshada ka akhriyay war sheegaya in la qabanqaabinayo kulan dhexmara Madaxweynaha JFS iyo musharrixiinta xilka Madaxweynaha oo dhawaan soo saaray qoraal ay ku soo jeediyeen qodobbo ay ku codsanayaan in dowladda federaalka wax ka qabato arrimo la xiriira doorashada laalan. 

Guddoomiye Cumar Finish wuxuu maagay Musharraxiinta Xilka Madaxweynaha JFS ee baaqa ku saabsan doorashada Barlamaanka federaalka iyo kan Madaxweynaha 2020/2021 ka soo saaray magaalada Muqdisho.

Doorashada ka socota DG Hirshabelle waxay ihaano iyo taarikh xumo ku tahay muwaadin kasta Soomaaliyeed, gaar ahaan waxgaradka, siyaasiinta, Madaxda, Wakiillada shacabka, bulshada ra’yidka, warbaahinta, iyo hoggaamiyayaasha dalka.

Warqadda Rai'sul Wasaare Maxamed Xussein Roble u diray Afarta Dowlad gobolleed ee Puntland, Jubbaland, Hirshabelle, Galmudug- ee taarikhdeeda tahay 17.10.2020, kuna saabsaneyd magacaabidda Xubnaha Guddiga hirgelinta doorashada heer federaal GHDHF 2020/2021, waxay abuurtay isweydiin badan:

Madaxweyne Maxamed Cabdullahi Farmajo waxaa 7dii Febraayo 2017 loo doortay inuu dalka Soomaaliya ka dhigo doorasho hal qof, hal cod (HQHC) oo xor iyo xalaal ah oo waqtigeeda ku dhacda, haseyeeshe Madaxweyne Farmajo wuxuu ku dadaalay inaysan dhicin doorasho waqtigeeda ku dhacda ama inay dhacdo doorasho uu siduu rabo u maamulo.

Maalmahan waxaa shacabka Soomaaliyeed lagu jaahwareeriyay in ka maqnaanshaha Madaxweynayaasha Dowlad Goboleedyada Puntland iyo Jubbaland shirka dhusamare-3 ay aheyd caqabad hakisay in heshiis loo dhan yahay laga gaaro hannaanka doorashada 2020.

Khudbadihii Madaxweynayaasha dowlad goboleedyada Galmudug, Koofur Galbeed, iyo Hirshabelle ka jeediyeen Shirka ka dhacay Baydhabo 9.9.2020 waxay ahaayeen khudbado lagu muujinayo burburka heshiiskii dhusamareb-1, kala qaybsanaanta dowlad goboleedyada, iyo fashilka hadafka asaasiga ah iyo guulaha gogosha dhusamareb.

Talo qaddarin mudan ee laga soo jeediyay gogosha martiqaadka madaxda beesha Hawiye u dhigeen Madaxweyne Sicid Cabdullaahi Deni iyo Madaxweyne Axmed Maxamed Islam Axmed Madoobe, waxaana diyaariyay Dr. Maxamud M Culusow. 

Beesha Caalamka waxay ku guuleysatay inay ku qanciyaan Madaxweynayaasha DG-yada Puntland iyo Jubbaland inay yimaadaan Magaalada Muqdisho si ay Beesha Caalamka iyo Madaxweynaha JFS Mudane Maxamed Cabdullahi Maxamed Farmajo uga wada hadlaan turxaan bixinta shirarkii dhusamareb ka socday oo qalloocday shirkii dhusamareb-3 ee dhexmaray dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada.

Qormadaan waa falanqeynta heshiiska Dhuusamareb-3 oo dhexmaray Dowladda Federaalka iyo Dowladd Gobolleedyadda Galmudug, Koofur Galbed, HirShabelle iyo Gobolka Benaadir. 

Ugu horreyn, waxaan qabaa in RW Xassan Cali Kheyre uu mas’uuliyad ballaaran ku leeyahay xadgudubyada iyo dib u dhaca 3 sano iyo 1/2 la soo dhaafay dalka ka dhacay. Wuxuu kaloo kaalin mug leh ku leeyahay guulaha iyo horumarka dhalanteedka ah ee dowladda la magac baxday Nabad & Nolol (N&N) sheeganeyso.

Kow, Madaxweyne Farmaajo lama tegin dhusamareb afkaar iyo niyad uu ku taageerayo dhammeystirka go’aammadii wejigii koowaad ee shirka Madaxweynayaasha Dowlad Goboledyada Xubnaha ka ah dowladda federaalka. 

Labo sano kaddib, waxaa Shalay oo taarikhdu aheyd 11 Luulyo 2020 ka furmay Magaalo Madaxda Dowlad goboleedka Galmudug shirkii Golaha Iskaashiga Dowlad Goboledyada (GIDG), shirkaaso looga wada xaajooday arrimo ay ka mid yihiin:

Mohamud M Uluso — Recently, I came across a document titled “Federal Government of Somalia (FGS) - Appropriation Act for the 2014 Budget,” consisting of Act No 00005 and financial statement. The theme (goals) of the Budget document is “enhancing State capacity for peace, justice, Economic Recovery Program (ERP) and Public financial Management.”